مقدمه

معاشرت نیکو بستگی به علم و تعلیم و حلم و تربیت نیکو و عمل صالح ، صبر و تحمل و مهر و محبت و اخلاق حسنه دارد . آنکه علمش بیشتر و تربیتش نیکو تر است عملش صالح تر است و مطمئنا از رذائل اخلاقی همچون خشم و شهوت ، بخل و حسادت ، افراط و تفریط و عصبیت و تکبر و خود بینی به دور است . در این حالت چنین شخصی نه تنها از سلامت جسم وروان برخوردار است بلکه معاشرانش نیز از این چشمه فیاض بهره کافی می برند ، و معاشرت با چنین فردی سعادت دو دنیا را به همراه دارد .
از پیامبر ( ص ) روایت شده :
« مومنی که با مردم می آمیزد و آزار آنها را تحمل می کند در پیشگاه الهی اجرش بزرگتر است از آن مومنی که با مردم آمیزش ندارد و بر اذیت آنها صبر نمی کند . »
درباره معاشرتهای اجتماعی ، حضرت علی ( ع ) در توصیه خود به فرزندشان امام مجتبی ( ع ) چنین فرمود :
« به اتکاء روابط دوستانه و رفاقت صمیمانه ، حق برادرت را ضایع مکن ، چه در زمینه تضییع حقوق ، روابط دوستی نابود می شود و آنکس که حقش را تباه ساختی ، برای تو برادر نخواهد شد . »
روابط افراد با همدیگر در کلیه سطوح اجتماعی ، باید رفتاری برادرانه و دوستانه باشد همراه با عدل و انصاف ، تا بقاء و دوام یابد و البته در سایه چنین معاشرتهایی جامعه رو به تکامل و امنیت و سعادت پیش می رود . البته هرگز نمی توانیم با تمام افراد جامعه رفتاری برادرانه داشته باشیم مگر اینکه به فرموده خداوند در قرآن کریم گوش جان دهیم و دستورات ایشان را آمیزه گوش خود نماییم .

کلیات

تبیین موضوع

 از آنجایی که آدمی بالطبع موجودی اجتماعی است و به صورت اجتماعی زندگی می کند و زندگی فردی آن تقریبا امکان پذیر نمی باشد آداب معاشرت و روابط اجتماعی در اسلام دارای اهمیت مضاعفی است و قرآن کتابی است که برای هدایت بشر آمده لذا در تنظیم روابط بین انسان و خدا ، انسان با طبیعت و انسان با انسانهای دیگر او را یاری می کند و به بیان دستوراتی برای تحسین روابط اجتماعی می پردازد که این آداب گاهی جنبه حقوقی دارد و گاهی جنبه اخلاقی ما بنا داریم در این رساله آداب معاشرت را مورد بررسی قرار داده ، شأن نزول ، نظرات مفسران و روایاتی که در بیان آیات آمده است را مورد کنکاش قرار دهیم .

اهمیت و ضرورت موضوع

 انسان در همه عرصه ها به روابط و معاشرت با یکدیگر نیازمند است ، اقتصاد ، سیاست و … در برقرری ارتباط در این حوزه ها به معاشرت می پردازد و اکنون سوال اساسی آن است که چگونه باید این ارتباط انجام بپذیرد از آنجا که همه در عرصه های مختلف نیازمند به ارتباط و معاشرت هستند و باید این معاشرت و ارتباط بر طبق دستور دین و قرآن باشد و پژوهش در این موضوع ضروری است و اهمیت بسیاری دارد ما در این رساله به این موضوع می پردازیم .

انگیزه انتخاب موضوع

 با توجه به اینکه در معاشرتها خیلی از مسائل رعایت نمی شود و از سوی دیگر اسلام به آداب معاشرت صحیح تأکید کرده است ما به بررسی این مساله می پردازیم و امیدواریم که در رفع مشکلات اجتماع مؤثر باشیم .

 پیشینه موضوع

 چون معاشرت و ارتباط از آغاز خلقت انسان بین افراد رایج بوده است قرآن به عنوان کتاب هدایت ، در آیات زیادی به آن پرداخته است . همچنین در روایات نبوی هم از آن بحث شده است بدین روی این دو ، منبع مهم برای بررسی مسائل مورد بحث ما شناخته می شوند . در تبیین پیشینه باید نخستین پیشینه ها را در موضوعات مطرح شده در کتب تفاسیر و کتب اخلاقی جستجو نمود که به تدریج در این مورد کتب مستقلی تألیف یافته است و در دوران اخیر نیز این موضوع بیشتر مورد توجه قرار گرفته است که می توان به برخی از کتب مستقل در دوران معاصر اشاره نمود . ازجمله : اخلاق معاشرت ( جواد محدثی ) ، اخلاق و معاشرت در اسلام ( علی قائمی )

فهرست

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………….  ۱

کلیات…………………………………………………………………………………………………….. ۲

تبیین موضوع …………………………………………………………………………………………… ۲

اهمیت و ضرورت موضوع…………………………………………………………………………… ۲

انگیزه انتخاب موضوع ………………………………………………………………………………… ۲

پیشینه موضوع ………………………………………………………………………………………….. ۳

سؤالات ………………………………………………………………………………………………….. ۳

روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………. ۳

فرضیه ……………………………………………………………………………………………………. ۴

چکیده ……………………………………………………………………………………………………. ۵

فصل اول ………………………………………………………………. ۶

الف : شناخت لغوی …………………………………………………………………………………. ۷

۱- معاشرت ……………………………………………………………………………………………. ۷

۲- روابط………………………………………………………………………………………………… ۹

ب : کاربرد قرآنی ……………………………………………………………………………………. ۱۱

۱- معاشرت ……………………………………………………………………………………………. ۱۱

۲- روابط ……………………………………………………………………………………………….. ۱۲

ج : شناخت حوزه معاشرت انسان ………………………………………………………………. ۱۵

الف : معاشرت اختیاری …………………………………………………………………………….. ۱۵

ب : معاشرت اضطراری ……………………………………………………………………………. ۱۵

الف : معاشرتهای نیک ………………………………………………………………………………. ۱۶

۱- خردمند و کریم ………………………………………………………………………………….. ۱۶

۲- خوش اخلاق ……………………………………………………………………………………… ۱۶

۳- صادقان …………………………………………………………………………………………….. ۱۶

ب : معاشرتهای بد …………………………………………………………………………………… ۱۷

۱- کافران ……………………………………………………………………………………………… ۱۷

۲- استهزاء گران دین ……………………………………………………………………………….. ۱۸

۳- فاسقان ……………………………………………………………………………………………… ۱۸

۴- عصیانگران ………………………………………………………………………………………… ۱۹

چگونگی معاشرت …………………………………………………………………………………… ۱۹

حفظ عزت انسانی در روابط و معاشرت ………………………………………………………. ۲۰

اعتدال در معاشرت ………………………………………………………………………………….. ۲۱

د : هدف از معاشرت ……………………………………………………………………………….. ۲۱

هـ : انواع معاشرت ………………………………………………………………………………….. ۲۲

فصل دوم ………………………………………………………………. ۲۴

بخش اول : آداب معاشرت در حوزه عمومی ………………………………………………… ۲۵

الف : آداب وارد شدن به خانه …………………………………………………………………… ۲۶

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۲۶

استیذان …………………………………………………………………………………………………… ۲۶

امنیت و آزادی در محیط خانه ……………………………………………………………………… ۲۹

کنترل نگاه ………………………………………………………………………………………………. ۳۳

چشمهای بی بها ……………………………………………………………………………………….. ۳۳

۲-  آداب سلام و تحیت …………………………………………………………………………… ۳۶

اهمیت سلام نمودن در قرآن ……………………………………………………………………….. ۳۶

اهمیت سلام نمودن در سنت ……………………………………………………………………….. ۳۷

کیفیت سلام وتحیت ………………………………………………………………………………….. ۳۹

فلسفه سلام کردن …………………………………………………………………………………….. ۴۰

آداب فقهی سلام کردن ………………………………………………………………………………. ۴۲

لزوم پاسداری از این سنت اسلامی  ………………………………………………………………. ۴۳

۳- آداب غذا خوردن ………………………………………………………………………………. ۴۵

بخش دوم : بررسی معاشرت در حوزه مسلمانان …………………………………………….. ۴۸

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۴۹

بررسی معاشرت مسلمانان از دیدگاه قرآن ………………………………………………………. ۴۹

۱- مسالمت و بخشش ………………………………………………………………………………. ۵۰

۲- فرو بردن خشم  و احسان ……………………………………………………………………… ۵۳

۳- دوری از تکبر و فخر فروشی ………………………………………………………………….. ۵۵

۴- پرهیز از بدگویی و عیب جویی ……………………………………………………………….. ۵۶

۵- صداقت …………………………………………………………………………………………….. ۵۹

۶- دوری از تمسخر و گمان بد ……………………………………………………………………. ۵۹

بررسی معاشرت مسلمانان از دیدگاه روایات ……………………………………………………. ۶۳

اعتدال ودوری از حسادت وتملق …………………………………………………………………. ۶۳

حق مسلمان بر مسلمان ………………………………………………………………………………. ۶۵

محبت , مهم ترین عامل در معاشرتها …………………………………………………………….. ۶۶

انفاق مال برای رضای محبوب ……………………………………………………………………… ۷۰

بخش سوم : آداب معاشرت در حوزه خانواده و خویشاوندان …………………………… ۷۳

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۷۴

۱- آداب معاشرت با والدین و فرزندان …………………………………………………………….. ۷۵

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۷۵

الف – آداب معاشرت با والدین …………………………………………………………………… ۷۶

معاشرت با والدین از دیدگاه قرآن ………………………………………………………………… ۷۶

وظایف فرزندان ……………………………………………………………………………………….. ۷۶

دقت فوق العاده در احترام به پدر و مادر ………………………………………………………… ۷۹

احسان به والدین ………………………………………………………………………………………. ۸۰

دعا برای پدر و مادر ………………………………………………………………………………….. ۸۲

معاشرت با والدین از دیدگاه روایات …………………………………………………………….. ۸۵

معاشرت با پدر از دیدگاه روایات …………………………………………………………………. ۸۶

حق پدر بر فرزند ……………………………………………………………………………………… ۸۶

معاشرت با مادر از دیدگاه قرآن ……………………………………………………………………. ۸۷

معاشرت با مادر از دیدگاه روایات ………………………………………………………………… ۸۸

هشدارها در مورد والدین ……………………………………………………………………………. ۸۹

نیکی به والدین در حیات و ممات ………………………………………………………………… ۹۱

افضل اعمال در ارتباط با والدین …………………………………………………………………… ۹۱

اقسام پدران …………………………………………………………………………………………….. ۹۱

 پیامبر ( ص ) و حضرت علی ( ع ) دو پدر این امت اسلامی  ……………………………. ۹۲

ب – روابط و وظایف متقابل والدین به فرزندان………………………………………………… ۹۵

بررسی وظایف والدین و فرزندان از دیدگاه قرآن ……………………………………………… ۹۵

بررسی وظایف  و حق فرزند از دید گاه روایات ………………………………………………. ۹۹

محبت به فرزند ………………………………………………………………………………………… ۹۹

اجرای عدالت ………………………………………………………………………………………….. ۱۰۰

توجه بیشتر به دختر …………………………………………………………………………………… ۱۰۱

ب : آداب معاشرت زوجین ……………………………………………………………………….. ۱۰۲

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۱۰۲

بررسی معاشرت زوجین از دیدگاه قرآن …………………………………………………………. ۱۰۳

۱- وفاداری به پیمان ازدواج ……………………………………………………………………….. ۱۰۳

۲- مودت و مهربانی و ایجاد آرامش ……………………………………………………………… ۱۰۳

۳- حفظ و پوشانیدن عیوب یکدیگر ……………………………………………………………… ۱۰۶

ادای حقوق یکدیگر …………………………………………………………………………………… ۱۰۷

معاشرت نیکو ………………………………………………………………………………………….. ۱۱۶

هدایت و فضاسازی معنوی …………………………………………………………………………. ۱۱۸

حق همسر در روایات ……………………………………………………………………………….. ۱۱۹

نظر ابن مسکویه رازی درباره معاشرت با همسر ( زوجه ) ………………………………….. ۱۲۰

۳- آداب معاشرت در حوزه خویشاوندان …………………………………………………….. ۱۲۲

بررسی معاشرت در حوزه خویشاوندان از دیدگاه قرآن ………………………………………. ۱۲۳

۱- رعایت تقوای الهی ……………………………………………………………………………….. ۱۲۳

۲- صله رحم …………………………………………………………………………………………… ۱۲۳

۳- احسان ………………………………………………………………………………………………. ۱۲۴

۴- انفاق …………………………………………………………………………………………………. ۱۲۶

معاشرت با خویشاوندان از دیدگاه روایات ………………………………………………………. ۱۲۹

قطع رحم از دیدگاه قرآن ……………………………………………………………………………. ۱۳۰

زیان کاران واقعی ……………………………………………………………………………………… ۱۳۴

اهمیت صله رحم در اسلام…………………………………………………………………………… ۱۳۶

قطه رحم نشانه فسق …………………………………………………………………………………. ۱۳۷

اولو النهی از دیدگاه پیامبر ( ص ) ………………………………………………………………… ۱۳۸

عاقبت قطع از دیدگاه روایات ……………………………………………………………………… ۱۳۹

ائمه معصومین ( ع ) مصداق اولوالارحام ………………………………………………………… ۱۳۹

آداب معاشرت با ارحام هم کیش ………………………………………………………………….. ۱۴۱

۴- آداب معاشرت برادران و خواهران …………………………………………………………. ۱۴۳

انواع نسبت ……………………………………………………………………………………………… ۱۴۳

انواع اخوت …………………………………………………………………………………………….. ۱۴۳

بررسی معاشرت با خواهران و برادران نسبی و رضاعی از دیدگاه روایات ……………….. ۱۴۴

رعایت حقوق خواهران و برادران …………………………………………………………………. ۱۴۴

بخش چهارم : آداب معاشرت در حوزه مرتبطان غیر خویشاوند ………………………… ۱۴۵

الف : معاشرت با همسایگان ………………………………………………………………………. ۱۴۶

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۱۴۶

معاشرت با همسایگان ………………………………………………………………………………… ۱۴۶

انواع همسایه و حقوق آنها ………………………………………………………………………….. ۱۴۹

حق همسایه از دیدگاه روایات ……………………………………………………………………… ۱۴۹

روابط همسایگان و حقوق آنان بر یکدیگر ………………………………………………………. ۱۵۱

حد همسایگی ………………………………………………………………………………………….. ۱۵۲

عاقبت همسایه آزاری ………………………………………………………………………………… ۱۵۲

رفتار با همسفر ذمی ( صاحب بالجنب ) ………………………………………………………… ۱۵۳

پرهیز از مصاحبت بعضی از هم نشین ها ………………………………………………………… ۱۵۳

۲- معاشرت با دوستان ……………………………………………………………………………… ۱۵۵

آداب معاشرت در حوزه دوستی …………………………………………………………………… ۱۵۵

آیین دوست یابی از نظر دیل کارنگی …………………………………………………………….. ۱۵۸

آیین دوست یابی از دیدگاه قابوسنامه و حکما و بزرگان …………………………………….. ۱۵۹

لقمان حکیم و وصیت او به پسرش پیرامون دوستی …………………………………………… ۱۶۰

صفات و ویژگیهای دوست خوب در اسلام …………………………………………………….. ۱۶۰

آداب رفاقت ……………………………………………………………………………………………. ۱۶۴

۳- معاشرت با معلمان و مربیان …………………………………………………………………… ۱۶۶

معاشرت با مربی از دیدگاه قرآن …………………………………………………………………… ۱۶۶

معاشرت با مربی از دیدگاه روایات ……………………………………………………………….. ۱۶۸

لزوم دقت در انتخاب استاد …………………………………………………………………………. ۱۶۹

۴- معاشرت با مومنان و برادران دینی ………………………………………………………….. ۱۷۱

الف – اصلاح بین مردم و عدالت ورزی ………………………………………………………… ۱۷۱

ب- اخوت و تقوی …………………………………………………………………………………… ۱۷۳

د- برآوردن نیازهای مومنان …………………………………………………………………………. ۱۸۱

۵- معاشرت با مسئولان و نهادهای اجتماعی ………………………………………………….. ۱۸۴

الف – رعایت حقوق متقابل ………………………………………………………………………… ۱۸۴

ب- حفظ وحدت و نظم عمومی ………………………………………………………………….. ۱۸۵

ج- پیروی از فرمانروایان صالح ……………………………………………………………………. ۱۸۶

د- عدم توجه به گزارش فاسقان …………………………………………………………………… ۱۸۷

رعایت ادب گفتار دربرابر پیامبر ( ص ) …………………………………………………………. ۱۸۹

بخش پنجم : آداب معاشرت در حوزه غیر مسلمانان ……………………………………….. ۱۹۲

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۱۹۲

اصل عدم تسلط کفار بر مسلمانان …………………………………………………………………. ۱۹۲

انواع کافران …………………………………………………………………………………………….. ۱۹۳

کفار غیر محارب ( غیر جنگنده ) ………………………………………………………………….. ۱۹۳

احسان به کفار غیر حربی ……………………………………………………………………………. ۱۹۴

معاشرت با کافران غیر حربی ( سالم ) …………………………………………………………… ۱۹۴

تعادل در روابط با کافران غیر حربی ……………………………………………………………… ۱۹۶

تعادل در محبت ……………………………………………………………………………………….. ۱۹۶

نهی از دوست داشتن والدین کافر از دیدگاه قرآن …………………………………………….. ۱۹۷

معاشرت با کافر ذمی …………………………………………………………………………………. ۲۰۱

چگونگی معاشرت با اهل ذمه ………………………………………………………………………. ۲۰۵

معاشرت با کافران حربی از دیدگاه قرآن ………………………………………………………… ۲۰۶

مبارزه با کفر ……………………………………………………………………………………………. ۲۰۹

مقاومت درجنگ با کفار  ……………………………………………………………………………. ۲۱۰

خلاصه و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………… ۲۱۵

همنوع دوستی ولی نه به هر بها …………………………………………………………………….  ۲۱۵

فصل سوم : جایگاه ، آثار و پیامدهای معاشرت …………………………… ۲۱۷

بخش اول : انسان موجودی اجتماعی …………………………………………………………… ۲۱۸

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۲۱۸

آیا انسان بالطبع اجتماعی است …………………………………………………………………….. ۲۱۹

اجتماعی شدن فرد ……………………………………………………………………………………. ۲۲۲

بخش دوم : جایگاه روابط اجتماعی از نظر اسلام …………………………………………… ۲۲۴

بخش سوم : آثار روانشناختی آداب معاشرت ………………………………………………… ۲۲۸

اهمیت گفتار در ارتباطات …………………………………………………………………………… ۲۲۹

الف : تاثیر گفتار ………………………………………………………………………………………. ۲۳۱

ضرورت توجه به سطح مخاطب در گفتار ……………………………………………………….. ۲۳۲

ب : تاثیرات رفتاری ………………………………………………………………………………….. ۲۳۸

عدم افشای « اسرار » یا گفتار بیرون از حد تحمل …………………………………………….. ۲۳۹

انطباق کردار با گفتار شرط اصلی تاثیر گفتار ……………………………………………………. ۲۴۰

نقش معاشرت در برآوردن نیازهای اساسی ……………………………………………………… ۲۴۲

نیاز به محبت …………………………………………………………………………………………… ۲۴۳

نیاز به بستگی و تعلق به گروه ……………………………………………………………………… ۲۴۴

نیاز به بیان و ابراز خود ………………………………………………………………………………. ۲۴۵

نقش معاشرت در رشد اجتماعی …………………………………………………………………… ۲۵۵

نقش معاشرت در توسعه ارتباط با دیگران ………………………………………………………. ۲۵۶

نقش معاشرت در رشد اخلاقی …………………………………………………………………….. ۲۵۷

رشد و توسعه تمایلات به گروهها و موسسات اجتماعی …………………………………….. ۲۵۹

نقش معاشرت در احساس نشاط وسرزندگی ( شادمانی و سرور ) ……………………….. ۲۶۴

خلاصه و نتیجه گیری فصل ……………………………………………………………………….. ۲۶۵

نتیجه رساله …………………………………………………………………………………………….. ۲۶۷

منابع و مأخذ ………………………………………………………………………………………….. ۲۷۰

 

دانلود کنید

:: موضوعات مرتبط: مقالات , ,
:: برچسب‌ها: آداب معاشرت در قرآن , آداب معاشرت , معاشرت ,
:: بازدید از این مطلب : 216

|

امتیاز مطلب : 0

|

تعداد امتیازدهندگان : 0

|

مجموع امتیاز : 0